Çin’in iş sınıfının onlarca yıldır Komünist Parti ile konuşulmayan bir sözleşmesi vardı: Bırakın para kazanalım ve gücünüzü nasıl kullandığınıza göz yumalım.
Çoğu Çinli gibi, onlar da partinin tek parti yönetiminin daha verimli yönetişim sağladığı argümanını benimsediler.
Şimdi, girişimcilerin güvendikleri zımni anlaşma gözlerinin önünde eriyor. Çin lideri Xi Jinping, geçen ay önemli bir Komünist Parti kongresini neredeyse mutlak bir güç kurmak ve güvenliğin ulusun önceliği olarak ekonomiyi alt edeceğini açıkça belirtmek için kullandı.
Kongre sona erdikten saatler sonra benimle iletişime geçen güneydeki Shenzhen şehrinde bir varlık yönetim firmasının kurucusu, “Kalan son umudum da suya düştü” dedi.
Pekin’deki bir teknoloji girişimcisi, Bay Xi’nin yardımcılarıyla dolup taşan partinin yeni liderlik kadrosunu gördükten sonra, “Tamamen bitti, kontrolü tamamen kaybetti ve kesinlikle korkunç” diye mesaj attı.
Pek çok Çinli gibi, onlar da Bay Xi’nin üçüncü bir dönemi garantilemesini, 1980’lerden beri izlenen bir normu çiğnemesini bekliyorlardı. Yine de, egemenliğinin parti içindeki diğer güç grupları tarafından yumuşatılacağı umuduna tutundular. Bay Xi’nin, müdavimleri lehine algılanan ılımlıları dışarı çıkararak kazandığı büyük zafer, bunun onlarca yıl sürebilecek tek kişilik bir yönetim sistemi olacağını açıkça ortaya koydu.
Çin’in 69 yaşındaki Bay Xi kadar güçlü son lideri, ülkeyi on milyonlarca ölüm, sosyal kaos ve ekonomik yıkımla sonuçlanan Büyük Kıtlık ve Kültür Devrimi’ne sürükleyen Mao Zedong’du.
Çin hakkında daha fazlası
Son köşemde yazdığım genç bir göstericinin aksine, endişelerini toplum içinde göstermiyorlar. Bu yazı için görüştüğüm tüm iş adamları, yetkililer tarafından cezalandırılma korkusuyla anonimlik talep etti. Ancak, Çin’e daha fazla yatırım yapmayı durdurma sözü vererek veya hatta zenginlikleri için pasaport değiş tokuş edecek başka bir ülke için ülkelerini terk etmeyi tasarlayarak, kendi yollarıyla muhalefetlerini ifade ediyorlar.
Bay Xi’nin yönetimindeki parti, toplumun neredeyse her yönünün kontrolünü ele geçirdi ve Çinlilerin kaderleri üzerinde acentelik yapmasına mal oldu. İş sınıfının üyeleri, özellikle birkaç yıl öncesine kadar nispeten az kısıtlamayla faaliyet gösteren teknoloji sektörünün tepesinde çalışanlar, bunu özellikle zorladı.
Kaliforniya’daki Claremont McKenna College’da hükümet profesörü olan Minxin Pei, bu teknoloji girişimcileri çoğunlukla “para kazanmanın, ekonomik ilkelerin ve ekonomik rasyonalitenin her şeyi gölgede bıraktığı “ekonomizm” çağında büyüdü” dedi. Şimdi rejimin siyasete komuta ettiğini görüyorlar” dedi. “Onlar için bu anlaşılmaz.”
Geçen on yılda, Bay Xi’nin ekonomik düşüncesi şu şekilde özetlenebilir: devlet için daha büyük roller ve piyasa için daha küçük roller. Parti ve ordu içindeki gücünü pekiştirmekle meşgul olduğu ilk döneminde özel sektörü büyük ölçüde yalnız bıraktı. Bay Xi, 2017’de başlayan ikinci döneminde, özel işletmeleri çok daha sıkı bir tasma üzerinde tuttu. Hükümet, ülkenin en başarılı iş adamlarından bazılarını erken emekliliğe ya da kendi kendini sürgüne göndererek işletmelere baskı yaptı. Çin’in sert “sıfır Covid” politikası, ekonomiyi on yıllardır en kötü durumda bıraktı.
Başarılarının getirdiği ayrıcalığa ve ilgiye alışan iş dünyasındaki seçkine, Büyük Patron, birçoğunun Bay Xi’ye atıfta bulunduğu gibi, ekonomi veya onlar gibi insanlar hakkında deva yapmaz. Parti kongresindeki açılış konuşmasında Bay Xi, 52 kez “güvenlik”, 15 kez “Marksizm” ve üç kez “piyasalar”dan bahsetti.
Çin’in lideri Xi Jinping, merkez, Komünist Parti kongresindeki baskın rolünü pekiştirdi. Kredi… Ng Han Guan/Associated Press
Profesör Pei, “Hem siyasi retorikte hem de eylemde ve ayrıca ekibin atanmasında kayma hakkında hiçbir soru yok” dedi. Xi’nin liderlik kadrosu, pazar odaklı bir ekonomiyi yönetme konusunda uzmanlığa değer vermediğini gösteriyor. “Ekonomik sonuçları ne olursa olsun politikasını uygulayabilen insanlara değer veriyor.”
Bu da iş dünyasını tedirgin ediyor. 1980’lerde eski Başbakan Zhao Ziyang’ın danışmanı olan Guoguang Wu, Çince podcast’imde, Bay Xi’nin yönetiminde, Çin bürokrasisinin halka dikte etme yeteneği artarken, yönetme yeteneği azaldı, dedi.
“Yönetme yeteneği azaldığında, tepeden belirli bir politika olmasa bile, alt düzey yetkililerin beceriksizliği, gaddarlığı ve cehaleti, yönettikleri sıradan insanlar için felaketlere yol açacaktır” dedi. Stanford Çin Ekonomisi ve Kurumları Merkezi’nde kıdemli bir araştırma bilginidir.
Hükümet koronavirüsü ortadan kaldırmaya çalışırken şehirleri kepenk indiren ve milyonlarca insanı haftalarca evlerine kilitleyen “sıfır-Covid” altında birçok iş adamı çok para kaybetti.
Shenzhen’deki bir donanım teknolojisi yöneticisi, “Bu diktatörün liderliği altında büyük ülkemiz bir uçuruma düşüyor” dedi. “Ama bu konuda hiçbir şey yapamazsın. Bu bana acı veriyor ve moralimi bozuyor.”
Yıllar boyunca birçok konuşmamıza rağmen, siyaset hakkında hiç konuşmadık. Parti kongresinden sonra “siyasi bunalımı” hakkında konuşmak için aradığında şaşırdım. Eskiden çok milliyetçi olduğunu, Çinlilerin dünyanın en zeki ve en çalışkan insanları arasında olduğuna inandığını söyledi. Şimdi, o ve birçok arkadaşı zamanlarının çoğunu yürüyüş yaparak, golf oynayarak ve içki içerek geçiriyor. “Çalışamayacak kadar depresyondayız” dedi.
Bir yıl öncesine kadar, girişimi o kadar iyi gidiyordu ki, onu halka açmayı planlıyordu. Ardından gelirlerinin büyük bir kısmını kaybetti ve yeni işe alınanlar, şehirler “sıfır-Covid” kuralları uyarınca kilitlendiğinde yapacak hiçbir şey olmadan boş boş oturdu. Şimdi 100’den fazla kişiyi işten çıkarmak, işini satmak ve ailesini Kuzey Amerika’ya taşımaktan başka seçeneği olmadığını söyledi.
“Karanlık gece çöktüğü için,” dedi, “onunla karanlık gece yolu ile ilgileneceğim.”
Parti kongresinden sonra bana mesaj atan Pekinli teknoloji girişimcisi tüyler ürpertici bir deneyim anlattı. Mayıs ayında, Pekin’in kilitlenebileceğine dair söylentiler çıktığında, çalışanlarına işten erken çıkmalarını ve yiyecek stoklamalarını söyleyemeyeceğini hissetti. İnsanların polis tarafından gözaltına alınmasına neden olan söylentileri yaydığı için rapor edilebileceğinden endişeliydi. Onlara yalnızca, eğer değersizleştirecekleri bir şeyleri varsa, erken ayrılma konusunda kendilerini rahat hissetmeleri gerektiğini söyledi.
Bu başarılı iş insanı şimdi bir Avrupa ülkesine ve Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etmek için başvuruyor.
Pek çok sıradan Çinli insan gibi, konuştuğum yöneticiler, Bay Xi’nin Çin’in önde gelen lideri olan selefi Hu Jintao’nun parti kongresinin kapanış töreninden aniden dışarı çıkarılmasının görüntüsü karşısında dehşete düştüklerini söylediler. Bay Hu’nun sağlık sorunları nedeniyle erken ayrılmak zorunda kaldığına dair resmi hükümet açıklamasını kabul etmediler.
Bazıları, Bay Xi, selefini bu şekilde ortadan kaldırabilirse, herkese her şeyi yapabileceğini söyledi.
Pekin merkezi iş bölgesine bakan bir restoran. Kredi… New York Times için Gilles Sabrie
Pekin’de iyi bağlantıları olan bir yatırımcı, girişimci olan arkadaşlarının artık siyasete kayıtsız kalamayacaklarını anladığını söyledi. Sosyal toplantılarda, hangi ülkelerden pasaport arayabileceklerini ve varlıklarını deniz dışına nasıl taşıyacaklarını tartışmaya başladılar. Sosyal toplantılarda ev sahipleri, gözetlenme korkusuyla arkadaşlarından telefonlarını ayrı bir yerde tutmalarını istiyor.
Parti kongresinden sonra, yatırımcı çevrelerindeki çoğu insan, daha fazla vergi vermeye zorlanacağını veya üniversitelere ve diğer devlet destekli hayır kurumlarına daha fazla para bağışlamalarının bekleneceğini bekliyor. Büyük yatırımlar yapmayı düşünmüyorlar.
Hepimiz endişeliyiz, dedi. “Bu tarihi kavşakta ne yapacağımızı şaşırdık.”
Çoğu Çinli gibi, onlar da partinin tek parti yönetiminin daha verimli yönetişim sağladığı argümanını benimsediler.
Şimdi, girişimcilerin güvendikleri zımni anlaşma gözlerinin önünde eriyor. Çin lideri Xi Jinping, geçen ay önemli bir Komünist Parti kongresini neredeyse mutlak bir güç kurmak ve güvenliğin ulusun önceliği olarak ekonomiyi alt edeceğini açıkça belirtmek için kullandı.
Kongre sona erdikten saatler sonra benimle iletişime geçen güneydeki Shenzhen şehrinde bir varlık yönetim firmasının kurucusu, “Kalan son umudum da suya düştü” dedi.
Pekin’deki bir teknoloji girişimcisi, Bay Xi’nin yardımcılarıyla dolup taşan partinin yeni liderlik kadrosunu gördükten sonra, “Tamamen bitti, kontrolü tamamen kaybetti ve kesinlikle korkunç” diye mesaj attı.
Pek çok Çinli gibi, onlar da Bay Xi’nin üçüncü bir dönemi garantilemesini, 1980’lerden beri izlenen bir normu çiğnemesini bekliyorlardı. Yine de, egemenliğinin parti içindeki diğer güç grupları tarafından yumuşatılacağı umuduna tutundular. Bay Xi’nin, müdavimleri lehine algılanan ılımlıları dışarı çıkararak kazandığı büyük zafer, bunun onlarca yıl sürebilecek tek kişilik bir yönetim sistemi olacağını açıkça ortaya koydu.
Çin’in 69 yaşındaki Bay Xi kadar güçlü son lideri, ülkeyi on milyonlarca ölüm, sosyal kaos ve ekonomik yıkımla sonuçlanan Büyük Kıtlık ve Kültür Devrimi’ne sürükleyen Mao Zedong’du.
Çin hakkında daha fazlası
- Xi Tutuşunu Sıkılaştırıyor:Komünist Parti kongresinde emsallerine meydan okuyan bir üçüncü dönemi garantileyen Xi Jinping, merkezde kendisi olmak üzere milliyetçi bir Çin vizyonunu daha da ileriye taşımaya hazır.
- Büyüyen Bir İklim Mücadelesi : Çin’in sera gazı emisyonları geçen yıl on yılın en yüksek hızıyla arttı. Ve ülkenin kömür bağımlılığı muhtemelen yıllarca sürecek.
- Seslerini Bulmak:Sansürden, ülkenin “sıfır Covid” politikasından ve Komünist Partinin toplum üzerindeki hakimiyetinden memnun olmayan gençler, Bay Xi’ye karşı beklenmedik isyancılar olarak ortaya çıkıyor.
- Li Wenliang’ın Ölümü:Bir Times görüntü incelemesi, Covid-19 için erken alarm verdikten sonra sansürle karşı karşıya kalan Çinli doktorun ölümüyle ilgili yeni ayrıntıları ortaya koyuyor.
Son köşemde yazdığım genç bir göstericinin aksine, endişelerini toplum içinde göstermiyorlar. Bu yazı için görüştüğüm tüm iş adamları, yetkililer tarafından cezalandırılma korkusuyla anonimlik talep etti. Ancak, Çin’e daha fazla yatırım yapmayı durdurma sözü vererek veya hatta zenginlikleri için pasaport değiş tokuş edecek başka bir ülke için ülkelerini terk etmeyi tasarlayarak, kendi yollarıyla muhalefetlerini ifade ediyorlar.
Bay Xi’nin yönetimindeki parti, toplumun neredeyse her yönünün kontrolünü ele geçirdi ve Çinlilerin kaderleri üzerinde acentelik yapmasına mal oldu. İş sınıfının üyeleri, özellikle birkaç yıl öncesine kadar nispeten az kısıtlamayla faaliyet gösteren teknoloji sektörünün tepesinde çalışanlar, bunu özellikle zorladı.
Kaliforniya’daki Claremont McKenna College’da hükümet profesörü olan Minxin Pei, bu teknoloji girişimcileri çoğunlukla “para kazanmanın, ekonomik ilkelerin ve ekonomik rasyonalitenin her şeyi gölgede bıraktığı “ekonomizm” çağında büyüdü” dedi. Şimdi rejimin siyasete komuta ettiğini görüyorlar” dedi. “Onlar için bu anlaşılmaz.”
Geçen on yılda, Bay Xi’nin ekonomik düşüncesi şu şekilde özetlenebilir: devlet için daha büyük roller ve piyasa için daha küçük roller. Parti ve ordu içindeki gücünü pekiştirmekle meşgul olduğu ilk döneminde özel sektörü büyük ölçüde yalnız bıraktı. Bay Xi, 2017’de başlayan ikinci döneminde, özel işletmeleri çok daha sıkı bir tasma üzerinde tuttu. Hükümet, ülkenin en başarılı iş adamlarından bazılarını erken emekliliğe ya da kendi kendini sürgüne göndererek işletmelere baskı yaptı. Çin’in sert “sıfır Covid” politikası, ekonomiyi on yıllardır en kötü durumda bıraktı.
Başarılarının getirdiği ayrıcalığa ve ilgiye alışan iş dünyasındaki seçkine, Büyük Patron, birçoğunun Bay Xi’ye atıfta bulunduğu gibi, ekonomi veya onlar gibi insanlar hakkında deva yapmaz. Parti kongresindeki açılış konuşmasında Bay Xi, 52 kez “güvenlik”, 15 kez “Marksizm” ve üç kez “piyasalar”dan bahsetti.
Çin’in lideri Xi Jinping, merkez, Komünist Parti kongresindeki baskın rolünü pekiştirdi. Kredi… Ng Han Guan/Associated Press
Profesör Pei, “Hem siyasi retorikte hem de eylemde ve ayrıca ekibin atanmasında kayma hakkında hiçbir soru yok” dedi. Xi’nin liderlik kadrosu, pazar odaklı bir ekonomiyi yönetme konusunda uzmanlığa değer vermediğini gösteriyor. “Ekonomik sonuçları ne olursa olsun politikasını uygulayabilen insanlara değer veriyor.”
Bu da iş dünyasını tedirgin ediyor. 1980’lerde eski Başbakan Zhao Ziyang’ın danışmanı olan Guoguang Wu, Çince podcast’imde, Bay Xi’nin yönetiminde, Çin bürokrasisinin halka dikte etme yeteneği artarken, yönetme yeteneği azaldı, dedi.
“Yönetme yeteneği azaldığında, tepeden belirli bir politika olmasa bile, alt düzey yetkililerin beceriksizliği, gaddarlığı ve cehaleti, yönettikleri sıradan insanlar için felaketlere yol açacaktır” dedi. Stanford Çin Ekonomisi ve Kurumları Merkezi’nde kıdemli bir araştırma bilginidir.
Hükümet koronavirüsü ortadan kaldırmaya çalışırken şehirleri kepenk indiren ve milyonlarca insanı haftalarca evlerine kilitleyen “sıfır-Covid” altında birçok iş adamı çok para kaybetti.
Shenzhen’deki bir donanım teknolojisi yöneticisi, “Bu diktatörün liderliği altında büyük ülkemiz bir uçuruma düşüyor” dedi. “Ama bu konuda hiçbir şey yapamazsın. Bu bana acı veriyor ve moralimi bozuyor.”
Yıllar boyunca birçok konuşmamıza rağmen, siyaset hakkında hiç konuşmadık. Parti kongresinden sonra “siyasi bunalımı” hakkında konuşmak için aradığında şaşırdım. Eskiden çok milliyetçi olduğunu, Çinlilerin dünyanın en zeki ve en çalışkan insanları arasında olduğuna inandığını söyledi. Şimdi, o ve birçok arkadaşı zamanlarının çoğunu yürüyüş yaparak, golf oynayarak ve içki içerek geçiriyor. “Çalışamayacak kadar depresyondayız” dedi.
Bir yıl öncesine kadar, girişimi o kadar iyi gidiyordu ki, onu halka açmayı planlıyordu. Ardından gelirlerinin büyük bir kısmını kaybetti ve yeni işe alınanlar, şehirler “sıfır-Covid” kuralları uyarınca kilitlendiğinde yapacak hiçbir şey olmadan boş boş oturdu. Şimdi 100’den fazla kişiyi işten çıkarmak, işini satmak ve ailesini Kuzey Amerika’ya taşımaktan başka seçeneği olmadığını söyledi.
“Karanlık gece çöktüğü için,” dedi, “onunla karanlık gece yolu ile ilgileneceğim.”
Parti kongresinden sonra bana mesaj atan Pekinli teknoloji girişimcisi tüyler ürpertici bir deneyim anlattı. Mayıs ayında, Pekin’in kilitlenebileceğine dair söylentiler çıktığında, çalışanlarına işten erken çıkmalarını ve yiyecek stoklamalarını söyleyemeyeceğini hissetti. İnsanların polis tarafından gözaltına alınmasına neden olan söylentileri yaydığı için rapor edilebileceğinden endişeliydi. Onlara yalnızca, eğer değersizleştirecekleri bir şeyleri varsa, erken ayrılma konusunda kendilerini rahat hissetmeleri gerektiğini söyledi.
Bu başarılı iş insanı şimdi bir Avrupa ülkesine ve Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etmek için başvuruyor.
Pek çok sıradan Çinli insan gibi, konuştuğum yöneticiler, Bay Xi’nin Çin’in önde gelen lideri olan selefi Hu Jintao’nun parti kongresinin kapanış töreninden aniden dışarı çıkarılmasının görüntüsü karşısında dehşete düştüklerini söylediler. Bay Hu’nun sağlık sorunları nedeniyle erken ayrılmak zorunda kaldığına dair resmi hükümet açıklamasını kabul etmediler.
Bazıları, Bay Xi, selefini bu şekilde ortadan kaldırabilirse, herkese her şeyi yapabileceğini söyledi.
Pekin merkezi iş bölgesine bakan bir restoran. Kredi… New York Times için Gilles Sabrie
Pekin’de iyi bağlantıları olan bir yatırımcı, girişimci olan arkadaşlarının artık siyasete kayıtsız kalamayacaklarını anladığını söyledi. Sosyal toplantılarda, hangi ülkelerden pasaport arayabileceklerini ve varlıklarını deniz dışına nasıl taşıyacaklarını tartışmaya başladılar. Sosyal toplantılarda ev sahipleri, gözetlenme korkusuyla arkadaşlarından telefonlarını ayrı bir yerde tutmalarını istiyor.
Parti kongresinden sonra, yatırımcı çevrelerindeki çoğu insan, daha fazla vergi vermeye zorlanacağını veya üniversitelere ve diğer devlet destekli hayır kurumlarına daha fazla para bağışlamalarının bekleneceğini bekliyor. Büyük yatırımlar yapmayı düşünmüyorlar.
Hepimiz endişeliyiz, dedi. “Bu tarihi kavşakta ne yapacağımızı şaşırdık.”