Kripto para dünyası, son periyotların en büyük çöküşlerinden bir adedini yaşadı. Hatırlayanlarınız olacaktır; birkaç ay evvel Terra (LUNA) olayı patlak vermiş, bir kripto para ünitesinin birdenbire yüzde 97 oranında kıymet kaybetmesiyle piyasalarda büyük bir çöküş olmuştu. daha sonraki süreçte ise yavaşça bir toparlanma eğilimi görmüştük.
Yatırımcılar rahat bir nefes alır üzere olmuşken, piyasaları alt üst eden yeni bir gelişme yaşandı. Bu kere dünyanın en büyük kripto para borsaları içinde yer alan FTX, hakkında çıkan haberler daha sonrası iflas etti. Yaşananlar, piyasaları bir defa daha sarsmayı başarmıştı. Hal bu biçimde olunca da bundan bir yıl evvel 70 bin dolar düzeyini konuştuğumuz Bitcoin, 15 bin dolar seviyelerine kadar gerilemiş oldu…
E hani merkeziyetsizlik gerekiyordu? Nasıl oldu da yaşanan olaylar, piyasaların çökmesine yol açtı?
Kripto paralar yaygınlaşmaya başladığında, “merkeziyetsizlik” tabiri her insanın dilindeydi. Dalın önde gelen isimleri, rastgele bir bankaya yahut hükümetlere bağlı olmayan kripto para ünitelerinin, geleceğin ekonomik modeli olacağını söyleyip duruyordu. Lakin geldiğimiz nokta ortada. Bir borsayla ilgili gündeme gelen savlar ile akabinde yapılan açıklamalar, yatırımcıların milyarlarca dolar ziyan etmesine yol açtı. Dev bir borsa da batıp gitmiş oldu…
Yani kripto para dünyasında merkeziyetsizlikten bahsetmek, şu an için epeyce da mümkün değil gibi görünüyor. Biz de bu durumu, siz pahalı okurlarımız için Daktilo 1984 sitesinin genel yayın direktörü, Ekonomist Enes Özkan’a sorduk. Gelin daima bir arada, bir ekonomistin bu hususla ilgili yorumlarına yakından bakalım.
Merkeziyetsizlik tüm kriptolar için değil. Bitcoin için!
Enes Özkan, merkeziyetsizlik tabirinin aslında tam olarak doğru kullanılmadığını ifade ediyor. “Merkeziyetsizlik savını ortaya atan şey kripto paralar değil, Bitcoin. Ayrıyeten Bitcoin’in merkeziyetsizlik savı da hala devam ediyor. Merkeziyetsizlik savıyla alternatif bir iktisat modeli öneren Bitcoin hala yerinde!” diyen Özkan, buradaki temel problemin diğer kripto para üniteleriyle ilgili olduğunu belirtiyor.
“Hız, merkeziyetsizlik ve güvenlik… Üçünü bir arada sağlamak kolay değil!”
Merkeziyetsizlik kavramını anlamak için teknik ayrıntılara inmek gerektiğinden bahseden Özkan, kripto para ünitelerinin üç teknik ayrıntı olan sürat, merkeziyetsizlik ve güvenliği tıpkı anda sağlamanın fazlaca güç olduğunu ifade ediyor. Gelin bir ekonomistin kelamlarıyla hem Bitcoin’in tıpkı vakitte öteki kripto para ünitelerinin çalışma düzeneğine yakından bakalım:
Bitcoin’de biroldukca merkez var. İşte bu da merkeziyetsizlik demek. Bundan kaynaklı olarak da transferler uzun sürüyor. Birfazlaca insan bu transferlerde rol oynuyor. Ayrıca Bitcoin’de yapılan bir süreç geri alınamıyor. Bu güvenlikle ilgili bir şeydir. Başkalarında ise farklı bir durum var. Bu yüzden Bitcoin’i başkalarıyla karıştırmamak lazım.
Diğer kripto paralarda ise farklı farklı durumlar var. Kimileri pay senedi, kimileri gerçek para, kimileri mevduat hesabı, kimileri ise emtia üzere hareket ediyor. Tam da bu yüzden, Bitcoin’i kripto para, başkalarını ise kripto varlık olarak nitelendirmek daha gerçek olacaktır. İşin bir de getirdiği yenilik boyutu var. Bitcoin, paranın doğasıyla ilgili, yani iktisatla ilgili bir yenilik getirdi. Başkaları ise daha epeyce yepisyeni teknolojiler kazandırdı.
“Esas sorun, bir merkez tarafınca üretilen kriptolarda!”
Enes Özkan’a nazaran merkeziyetsizlik tartışmaları Bitcoin ile bağdaştırılıyor olsa da temel sıkıntı, bir grup tarafınca piyasaya sürülmüş olan nispeten küçük kriptolarda. Ünlü ekonomist, merkeziyetsizlik tartışmalarına şu açıdan bakılması gerektiğini söz ediyor.
Yaşanan kahırlar, merkezi yapıların ortaya çıkardığı kripto varlıklarla ilgili. Genelde gruplar tarafınca piyasaya sürülen kriptolar. İşte “shitcoin”ler, “memecoin”ler, Dogecoin (DOGE) ve Shiba Inu (SHIB) üzere varlıklar. Örneğin en son yaşanan FTX borsasındaki sıkıntılar. Onların FTT isminde bir kripto üniteleri vardı. Komitelerde avantaj sağlıyor. FTX takımı, sınırsız FTT basma özgürlüğüne sahiptiler. Bitcoin’de ve hatta Ethereum üzere büyük kripto paraların birçoklarında bu biçimde bir şey yok.
Yaşananlar kararında endişelenmeli miyiz yoksa umudumuzu koruyalım mı?
Türkiye’de oldukca sayıda kripto para yatırımcısı olduğu herkes tarafınca bilinen bir gerçek. Hal bu biçimde olunca biz de yatırımcıyı nelerin beklediği konusunda bir soru sorduk. “Geleceğe yönelik endişelenmeli miyiz yoksa umudumuzu muhafazalı mıyız?” sorumuza, Ekonomist Enes Özkan’ın karşılığı şu biçimde oldu:
Aslında her ikisi de. Bir yandan telaş veriyor zira bu kadar fazla aksiliğin arka arda gelmiş olması, fiyatlarda düşüşe niye oldu. Ayrıyeten bu üzere durumlar kriptoyu regüle etmek isteyen kamu kurumları, memleketler arası kuruluşları ve hükümetleri güçlendiriyor. Ellerine koz veriyor ve hatta epeyce büyük yeniliklere kapı kapatmamıza niye olabilecek hareketlere dönüşebiliyor. Fakat ben hala umutluyum. Bunun sebebi, en başında da söylemiş olduğim üzere problemin merkeziyetsizlikle ilgili olmaması…
Yatırımcılar rahat bir nefes alır üzere olmuşken, piyasaları alt üst eden yeni bir gelişme yaşandı. Bu kere dünyanın en büyük kripto para borsaları içinde yer alan FTX, hakkında çıkan haberler daha sonrası iflas etti. Yaşananlar, piyasaları bir defa daha sarsmayı başarmıştı. Hal bu biçimde olunca da bundan bir yıl evvel 70 bin dolar düzeyini konuştuğumuz Bitcoin, 15 bin dolar seviyelerine kadar gerilemiş oldu…
E hani merkeziyetsizlik gerekiyordu? Nasıl oldu da yaşanan olaylar, piyasaların çökmesine yol açtı?
Kripto paralar yaygınlaşmaya başladığında, “merkeziyetsizlik” tabiri her insanın dilindeydi. Dalın önde gelen isimleri, rastgele bir bankaya yahut hükümetlere bağlı olmayan kripto para ünitelerinin, geleceğin ekonomik modeli olacağını söyleyip duruyordu. Lakin geldiğimiz nokta ortada. Bir borsayla ilgili gündeme gelen savlar ile akabinde yapılan açıklamalar, yatırımcıların milyarlarca dolar ziyan etmesine yol açtı. Dev bir borsa da batıp gitmiş oldu…
Yani kripto para dünyasında merkeziyetsizlikten bahsetmek, şu an için epeyce da mümkün değil gibi görünüyor. Biz de bu durumu, siz pahalı okurlarımız için Daktilo 1984 sitesinin genel yayın direktörü, Ekonomist Enes Özkan’a sorduk. Gelin daima bir arada, bir ekonomistin bu hususla ilgili yorumlarına yakından bakalım.
Merkeziyetsizlik tüm kriptolar için değil. Bitcoin için!
Enes Özkan, merkeziyetsizlik tabirinin aslında tam olarak doğru kullanılmadığını ifade ediyor. “Merkeziyetsizlik savını ortaya atan şey kripto paralar değil, Bitcoin. Ayrıyeten Bitcoin’in merkeziyetsizlik savı da hala devam ediyor. Merkeziyetsizlik savıyla alternatif bir iktisat modeli öneren Bitcoin hala yerinde!” diyen Özkan, buradaki temel problemin diğer kripto para üniteleriyle ilgili olduğunu belirtiyor.
“Hız, merkeziyetsizlik ve güvenlik… Üçünü bir arada sağlamak kolay değil!”
Merkeziyetsizlik kavramını anlamak için teknik ayrıntılara inmek gerektiğinden bahseden Özkan, kripto para ünitelerinin üç teknik ayrıntı olan sürat, merkeziyetsizlik ve güvenliği tıpkı anda sağlamanın fazlaca güç olduğunu ifade ediyor. Gelin bir ekonomistin kelamlarıyla hem Bitcoin’in tıpkı vakitte öteki kripto para ünitelerinin çalışma düzeneğine yakından bakalım:
Bitcoin’de biroldukca merkez var. İşte bu da merkeziyetsizlik demek. Bundan kaynaklı olarak da transferler uzun sürüyor. Birfazlaca insan bu transferlerde rol oynuyor. Ayrıca Bitcoin’de yapılan bir süreç geri alınamıyor. Bu güvenlikle ilgili bir şeydir. Başkalarında ise farklı bir durum var. Bu yüzden Bitcoin’i başkalarıyla karıştırmamak lazım.
Diğer kripto paralarda ise farklı farklı durumlar var. Kimileri pay senedi, kimileri gerçek para, kimileri mevduat hesabı, kimileri ise emtia üzere hareket ediyor. Tam da bu yüzden, Bitcoin’i kripto para, başkalarını ise kripto varlık olarak nitelendirmek daha gerçek olacaktır. İşin bir de getirdiği yenilik boyutu var. Bitcoin, paranın doğasıyla ilgili, yani iktisatla ilgili bir yenilik getirdi. Başkaları ise daha epeyce yepisyeni teknolojiler kazandırdı.
“Esas sorun, bir merkez tarafınca üretilen kriptolarda!”
Enes Özkan’a nazaran merkeziyetsizlik tartışmaları Bitcoin ile bağdaştırılıyor olsa da temel sıkıntı, bir grup tarafınca piyasaya sürülmüş olan nispeten küçük kriptolarda. Ünlü ekonomist, merkeziyetsizlik tartışmalarına şu açıdan bakılması gerektiğini söz ediyor.
Yaşanan kahırlar, merkezi yapıların ortaya çıkardığı kripto varlıklarla ilgili. Genelde gruplar tarafınca piyasaya sürülen kriptolar. İşte “shitcoin”ler, “memecoin”ler, Dogecoin (DOGE) ve Shiba Inu (SHIB) üzere varlıklar. Örneğin en son yaşanan FTX borsasındaki sıkıntılar. Onların FTT isminde bir kripto üniteleri vardı. Komitelerde avantaj sağlıyor. FTX takımı, sınırsız FTT basma özgürlüğüne sahiptiler. Bitcoin’de ve hatta Ethereum üzere büyük kripto paraların birçoklarında bu biçimde bir şey yok.
Yaşananlar kararında endişelenmeli miyiz yoksa umudumuzu koruyalım mı?
Türkiye’de oldukca sayıda kripto para yatırımcısı olduğu herkes tarafınca bilinen bir gerçek. Hal bu biçimde olunca biz de yatırımcıyı nelerin beklediği konusunda bir soru sorduk. “Geleceğe yönelik endişelenmeli miyiz yoksa umudumuzu muhafazalı mıyız?” sorumuza, Ekonomist Enes Özkan’ın karşılığı şu biçimde oldu:
Aslında her ikisi de. Bir yandan telaş veriyor zira bu kadar fazla aksiliğin arka arda gelmiş olması, fiyatlarda düşüşe niye oldu. Ayrıyeten bu üzere durumlar kriptoyu regüle etmek isteyen kamu kurumları, memleketler arası kuruluşları ve hükümetleri güçlendiriyor. Ellerine koz veriyor ve hatta epeyce büyük yeniliklere kapı kapatmamıza niye olabilecek hareketlere dönüşebiliyor. Fakat ben hala umutluyum. Bunun sebebi, en başında da söylemiş olduğim üzere problemin merkeziyetsizlikle ilgili olmaması…