Türkiye’de E – Ticaretin Gelişimi
Türkiye’de elektronik ticaretin gelişim sürecine bakıldığında 1980’li yıllardan itibaren gelişimin yoğun olarak yaşandığı Avrupa ülkeleri ve ABD’ye kıyasla bu kavramın çok geç ortaya çıktığı göze çarpmaktadır. 1980’li yılların başından itibaren serbest piyasa koşullarına hızlı bir şekilde uyum sağlayan Türkiye’ye, internet teknolojisinin 1993 yılında giriş yapması kuşkusuz bunda önemli bir etken olmuştur.
Elektronik ticaretin altyapısının oluşturulmaya başlaması ise 1997 yılına rastlamaktadır. Bu dönemde kurulan Bilim Ve Teknoloji Yüksek Kurulu bünyesinde başlatılan çalışmalar TÜBİTAK ile eşgüdüm halinde sürdürülmüştür. Burada öncelikli amaçlar olarak idari anlamda kullanılacak altyapının hazırlanması, hukuksal süreçlere ilişkin altyapının hazırlanması, dış ülkelerle yürütülecek elektronik ticaret işlemlerinin daha hızlı ve aktif biçimde yapılabilmesi için uyumlu hale getirilmesi belirlenmiştir. Bu planların hayata geçmesinin ise orta ve uzun vadede gerçekleşeceği saptanmıştır.
Kamunun elektronik ticaret anlamında başlattığı projelerle beraber 2000’li yılların başından itibaren özel teşebbüsün de dikkatini çekmeye başlayan elektronik ticaret, Türkiye’de de bünyesinden çeşitli şirketler çıkartmıştır. Bu anlamda ülkemizin sektörde faaliyet gösterecek genç girişimci yönünden zengin bir potansiyele sahip olduğu görülmektedir.
Bunların ilk örneklerinden olan Hepsiburada.com 1998 yılında kurulmuştur. Ürün çeşitliliği açısından zengin bir yelpazeye sahip olan site online alışveriş anlamında kullanıcılarına üye olmadan da alışveriş yapabilme imkanı sunarak sektörde ön plana çıkmıştır. Türkiye ölçeğindeki elektronik ticaret pazarında ön plana çıkan şirketlerden olmasının yanı sıra dış pazarlarda da söz sahibi olan şirket Afrika, Rusya, Ortadoğu ve Doğu Avrupa pazarlarında faaliyetlerine ağırlık vermiştir. Şirket 2014 yılında teknoloji üssü kurmak için çalışmalara başlamıştır ve çalışmalar devam etmektedir. İstanbul’un Ümraniye ilçesinde faaliyet gösterecek olan üssün, elektronik ticaret alanında faaliyet göstermek isteyen ancak altyapı ve sermaye gibi konularda desteğe ihtiyacı olan küçük şirketlere de kapılarını açması beklenmektedir.
Diğer bir önemli elektronik ticaret platformu olan Gittigidiyor.com ise 2001 yılında faaliyete başlamıştır. Alıcı ve satıcıyı buluşturan bir platform olan sitede her türlü birinci ve ikinci el ürün satışa sunulmaktadır. 1 milyona yakın kayıtlı kullanıcısı bulunan site yüz binlerce farklı ürünü müşterilerine sunmaktadır. Şirketin Ar-Ge alanında yaptığı çalışmalar ve sektöre getirdiği yeniliklerin kayda değer derecede olduğunu söylemek mümkündür. Örneğin kullanıcılarına sunduğu iş ortaklığı (Affiliate) programı ile sayfalara ve sayfalara alınan reklamlara her tıklamada para kazanma imkanını getiren site bu anlamda Türkiye’de bir ilki gerçekleştirmiştir . Yine televizyon reklamlarıyla yaygın olarak başlatılan reklam kampanyalarını Türkiye’de ilk başlatan site olma özelliğini taşımaktadır. 2007 yılında dünyaca ünlü e-ticaret platformu olan eBay tarafından hisselerinin küçük bir kısmı alınan site, 2011 yılında hisselerinin yüzde 93’ünü satmıştır. 2016 yılında ise hisselerinin tamamını eBay’e satmıştır.
2001 yılında piyasaya giren bir başka önemli şirket olan Yemeksepeti.com, e-ticaret alanında Türkiye’de daha önce denenmemiş bir fikri hayata geçirmiştir. İnternet ortamından yemek siparişi vermeye imkan tanıyan site faaliyete başladığı dönemde 26 restoran ile çalışırken bugün 62 şehirde 10.000 civarında restoran ile hizmet vermektedir. Sitenin anlık olarak aldığı siparişlerin takip edilebileceği ve şikayetlerin iletilebileceği çağrı merkezi de bulunmaktadır. Şirket 2015 yılında Almanya menşeili olan elektronik yemek sipariş sitesi Delivery Hero tarafından 589 milyon dolar bedelle satın alınmıştır.
Türkiye merkezli olarak yaygın kullanılan bir başka elektronik ticaret portalı olan Sahibinden.com ise 2000’li yılların başında faaliyete başlayan bir platformdur. Ağırlıklı olarak gayrimenkul ve araç alım satımı için tercih edilen site bunun dışında da her çeşit ürünün alınıp satıldığı bir site özelliği taşımaktadır. Sitede satılan ürünler ağırlıklı olarak ikinci el ürünler olmakla beraber aylık ziyaretçi sayısının yaklaşık 33 milyon olduğu tahmin edilmektedir.
İnternet üzerinden alışveriş yapmaya olanak tanıyan bir başka site olan Markafoni.com, 2008 yılında faaliyete başlamıştır. Diğer büyük elektronik ticaret sitelerine kıyasla kişisel bakım ürünleri ve giyim sektörlerine ağırlık vermekte olan site bu yönüyle pazarda kısa sürede ismini duyurmuştur. Sitenin bir başka farklılığı ise faaliyetini “İmpulse Purchase” olarak adlandırılan satın alma davranışına uygun olarak strateji geliştirerek yürütmesidir10. Türkçeye içgüdüsel satın alma olarak çevrilebilecek kavrama göre tüketiciler herhangi bir ürünü satın alırken önceden planlamış oldukları ürünleri almak yerine anlık dürtüleriyle hareket ederek o anda akıllarına gelen veya dikkatlerini çeken ürünleri satın almaktadırlar. Bu anlamda site, kullanıcılarına sattıkları ürünler hakkında ürün fırsatları sunarak bilgilendirmekte, kullanıcılar ise önceden herhangi bir planlama yapmaksızın önlerine çıkan ürün fırsatlarından istediklerini satın almaktadırlar. Sitenin bu anlamda elektronik ticaret sektörüne yeni bir soluk getirdiği söylenebilir.
Moda ve giyim sektöründe faaliyet gösteren bir başka elektronik ticaret platformu olan Trendyol.com, 2010 yılında faaliyete başlamıştır. Sitenin ürün çeşitliliği konusunda tüketici tavsiyelerini de alarak hareket ederek dinamik bir pazarlama stratejisi izlemesi ve bu stratejiyi sosyal medya araçları üzerinden gerçekleştirmesi pazarda tutunabilmesi ve Türkiye’nin önde gelen e-ticaret sitelerinden olmasını sağlamıştır.
Sektöre yeni adım atan şirketlerden n11.com, 2013 yılında faaliyetlerine başlamıştır. Ürün portföyü içerisinde giyim, elektronik, tatil, moda gibi birbirinden çok farklı alanları barındıran site 2015 yılında 1 milyar liralık işlem hacmine ulaşarak kısa sürede en fazla tercih edilen elektronik platformlardan biri haline gelmiştir.
2016 yılı itibariyle sektörün geneline bakıldığında elektronik ticaretin toplam hacmi 30.7 milyar dolar civarındadır. TÜBİSAD (Türkiye Bilişim Sanayicileri Derneği) verilerine göre bunun 11,3 milyar dolarlık kısmını online perakende satışlar, 10.1 milyar liralık kısımını seyahat ve turizm hizmetleri, 6.2 milyar liralık kısmını çok kanallı perakende satışlar ve 3.2 milyar liralık kısmını sanal bahis oluşturmaktadır.
Türkiye’de elektronik ticaretin gelişim sürecine bakıldığında 1980’li yıllardan itibaren gelişimin yoğun olarak yaşandığı Avrupa ülkeleri ve ABD’ye kıyasla bu kavramın çok geç ortaya çıktığı göze çarpmaktadır. 1980’li yılların başından itibaren serbest piyasa koşullarına hızlı bir şekilde uyum sağlayan Türkiye’ye, internet teknolojisinin 1993 yılında giriş yapması kuşkusuz bunda önemli bir etken olmuştur.
Elektronik ticaretin altyapısının oluşturulmaya başlaması ise 1997 yılına rastlamaktadır. Bu dönemde kurulan Bilim Ve Teknoloji Yüksek Kurulu bünyesinde başlatılan çalışmalar TÜBİTAK ile eşgüdüm halinde sürdürülmüştür. Burada öncelikli amaçlar olarak idari anlamda kullanılacak altyapının hazırlanması, hukuksal süreçlere ilişkin altyapının hazırlanması, dış ülkelerle yürütülecek elektronik ticaret işlemlerinin daha hızlı ve aktif biçimde yapılabilmesi için uyumlu hale getirilmesi belirlenmiştir. Bu planların hayata geçmesinin ise orta ve uzun vadede gerçekleşeceği saptanmıştır.
Kamunun elektronik ticaret anlamında başlattığı projelerle beraber 2000’li yılların başından itibaren özel teşebbüsün de dikkatini çekmeye başlayan elektronik ticaret, Türkiye’de de bünyesinden çeşitli şirketler çıkartmıştır. Bu anlamda ülkemizin sektörde faaliyet gösterecek genç girişimci yönünden zengin bir potansiyele sahip olduğu görülmektedir.
Bunların ilk örneklerinden olan Hepsiburada.com 1998 yılında kurulmuştur. Ürün çeşitliliği açısından zengin bir yelpazeye sahip olan site online alışveriş anlamında kullanıcılarına üye olmadan da alışveriş yapabilme imkanı sunarak sektörde ön plana çıkmıştır. Türkiye ölçeğindeki elektronik ticaret pazarında ön plana çıkan şirketlerden olmasının yanı sıra dış pazarlarda da söz sahibi olan şirket Afrika, Rusya, Ortadoğu ve Doğu Avrupa pazarlarında faaliyetlerine ağırlık vermiştir. Şirket 2014 yılında teknoloji üssü kurmak için çalışmalara başlamıştır ve çalışmalar devam etmektedir. İstanbul’un Ümraniye ilçesinde faaliyet gösterecek olan üssün, elektronik ticaret alanında faaliyet göstermek isteyen ancak altyapı ve sermaye gibi konularda desteğe ihtiyacı olan küçük şirketlere de kapılarını açması beklenmektedir.
Diğer bir önemli elektronik ticaret platformu olan Gittigidiyor.com ise 2001 yılında faaliyete başlamıştır. Alıcı ve satıcıyı buluşturan bir platform olan sitede her türlü birinci ve ikinci el ürün satışa sunulmaktadır. 1 milyona yakın kayıtlı kullanıcısı bulunan site yüz binlerce farklı ürünü müşterilerine sunmaktadır. Şirketin Ar-Ge alanında yaptığı çalışmalar ve sektöre getirdiği yeniliklerin kayda değer derecede olduğunu söylemek mümkündür. Örneğin kullanıcılarına sunduğu iş ortaklığı (Affiliate) programı ile sayfalara ve sayfalara alınan reklamlara her tıklamada para kazanma imkanını getiren site bu anlamda Türkiye’de bir ilki gerçekleştirmiştir . Yine televizyon reklamlarıyla yaygın olarak başlatılan reklam kampanyalarını Türkiye’de ilk başlatan site olma özelliğini taşımaktadır. 2007 yılında dünyaca ünlü e-ticaret platformu olan eBay tarafından hisselerinin küçük bir kısmı alınan site, 2011 yılında hisselerinin yüzde 93’ünü satmıştır. 2016 yılında ise hisselerinin tamamını eBay’e satmıştır.
2001 yılında piyasaya giren bir başka önemli şirket olan Yemeksepeti.com, e-ticaret alanında Türkiye’de daha önce denenmemiş bir fikri hayata geçirmiştir. İnternet ortamından yemek siparişi vermeye imkan tanıyan site faaliyete başladığı dönemde 26 restoran ile çalışırken bugün 62 şehirde 10.000 civarında restoran ile hizmet vermektedir. Sitenin anlık olarak aldığı siparişlerin takip edilebileceği ve şikayetlerin iletilebileceği çağrı merkezi de bulunmaktadır. Şirket 2015 yılında Almanya menşeili olan elektronik yemek sipariş sitesi Delivery Hero tarafından 589 milyon dolar bedelle satın alınmıştır.
Türkiye merkezli olarak yaygın kullanılan bir başka elektronik ticaret portalı olan Sahibinden.com ise 2000’li yılların başında faaliyete başlayan bir platformdur. Ağırlıklı olarak gayrimenkul ve araç alım satımı için tercih edilen site bunun dışında da her çeşit ürünün alınıp satıldığı bir site özelliği taşımaktadır. Sitede satılan ürünler ağırlıklı olarak ikinci el ürünler olmakla beraber aylık ziyaretçi sayısının yaklaşık 33 milyon olduğu tahmin edilmektedir.
İnternet üzerinden alışveriş yapmaya olanak tanıyan bir başka site olan Markafoni.com, 2008 yılında faaliyete başlamıştır. Diğer büyük elektronik ticaret sitelerine kıyasla kişisel bakım ürünleri ve giyim sektörlerine ağırlık vermekte olan site bu yönüyle pazarda kısa sürede ismini duyurmuştur. Sitenin bir başka farklılığı ise faaliyetini “İmpulse Purchase” olarak adlandırılan satın alma davranışına uygun olarak strateji geliştirerek yürütmesidir10. Türkçeye içgüdüsel satın alma olarak çevrilebilecek kavrama göre tüketiciler herhangi bir ürünü satın alırken önceden planlamış oldukları ürünleri almak yerine anlık dürtüleriyle hareket ederek o anda akıllarına gelen veya dikkatlerini çeken ürünleri satın almaktadırlar. Bu anlamda site, kullanıcılarına sattıkları ürünler hakkında ürün fırsatları sunarak bilgilendirmekte, kullanıcılar ise önceden herhangi bir planlama yapmaksızın önlerine çıkan ürün fırsatlarından istediklerini satın almaktadırlar. Sitenin bu anlamda elektronik ticaret sektörüne yeni bir soluk getirdiği söylenebilir.
Moda ve giyim sektöründe faaliyet gösteren bir başka elektronik ticaret platformu olan Trendyol.com, 2010 yılında faaliyete başlamıştır. Sitenin ürün çeşitliliği konusunda tüketici tavsiyelerini de alarak hareket ederek dinamik bir pazarlama stratejisi izlemesi ve bu stratejiyi sosyal medya araçları üzerinden gerçekleştirmesi pazarda tutunabilmesi ve Türkiye’nin önde gelen e-ticaret sitelerinden olmasını sağlamıştır.
Sektöre yeni adım atan şirketlerden n11.com, 2013 yılında faaliyetlerine başlamıştır. Ürün portföyü içerisinde giyim, elektronik, tatil, moda gibi birbirinden çok farklı alanları barındıran site 2015 yılında 1 milyar liralık işlem hacmine ulaşarak kısa sürede en fazla tercih edilen elektronik platformlardan biri haline gelmiştir.
2016 yılı itibariyle sektörün geneline bakıldığında elektronik ticaretin toplam hacmi 30.7 milyar dolar civarındadır. TÜBİSAD (Türkiye Bilişim Sanayicileri Derneği) verilerine göre bunun 11,3 milyar dolarlık kısmını online perakende satışlar, 10.1 milyar liralık kısımını seyahat ve turizm hizmetleri, 6.2 milyar liralık kısmını çok kanallı perakende satışlar ve 3.2 milyar liralık kısmını sanal bahis oluşturmaktadır.