Vegan kavramını son yıllarda oldukça duymuşsunuzdur. Peki Veganlık Nedir? Vegan Kime Denir? işte bu yazımızda veganlığın ne demek olduğunu ve veganlığın tarihsel süreç içerisindeki gelişim ve değişimini sizlere sunuyoruz.
Vegan Nedir? Veganın Tarihsel Gelişimi
Veganlık, vejetaryen beslenmenin bir alt kategorisi olmasına rağmen ayrı ele
alınmaktadır. Hayvansal gıdaların tüketilmediği, yün, ipek, deri gibi hayvansal ürünlerin
kullanılmadığı bir yaşam biçimidir. Johansen gibi çeşitli yazarlar, veganizmin kökeninin Asya’dan geldiğini savunmaktadırlar. Vegan Derneği, 1944’de, İngiliz Vejetaryen
Topluluğu dergisinde, insan diyetinde hayvan ürünlerinin uygunluğu üzerine bir tartışma sonucunda ortaya çıkmıştır. The Vegan Society (2020)’e göre vegan; “Hayvanların gıda, giyim ya da herhangi başka bir amaçlarla maruz kaldıkları sömürü ve zulmün her türlüsünden (uygulanabilir olan en mümkün boyutlarda) kaçınan ve ayrıca insanlar tarafından, hayvanların ve çevrenin yararına, hayvan kullanımı içermeyen alternatiflerin geliştirilmesini ve kullanımını teşvik eden felsefe ve yaşam biçimidir. Veganlık, tamamen veya kısmen hayvanlardan üretilen tüm ürünlerin diyet terimlerinden çıkarılması” olarak tanımlanmaktadır.
Hayvan yetiştirmenin uygun şartlarda sağlanmaması ve hayvanlara eziyet
edilmesinden hoşnut olmayan kişiler tarafından ortaya çıkan “Hayvana Saygı” temelinde veganlık kültürü doğmuştur ve bu kültürü benimseyen kişiler arasında her yıl 1 Kasım tarihinde Dünya Vegan Günü kutlanmaktadır.
Veganlık tüm hayvansal ürünlerden kaçınarak sebze, meyve, kabuklu yemiş, baklagil ve tahıl gibi gıdaların tüketilmesidir. Veganlığın hayvan hakları ve çevresel hareketlerle yakından ilgili olmasına rağmen öncelikli olarak veganizmi yaymaya adamış sosyal hareket örgütleri bulunmaktadır. ABD’de vegan hareket organizasyonları ile yaklaşık olarak 1,7 milyon vegan kişi ve vegan dernek üyeleri bulunmaktadır.
Kültürel bir hareket olarak veganizmin, hayvan hakları ve çevrecilik hareketleri
gibi yeni toplumsal hareketler ile bağları bulunmaktadır. Toplumsal bir hareket olarak
veganlık, alternatif bir diyet seçimini oluşturmakta ve tüketicilerin kimliklerini
yansıtmaktadır.
Alternatif bir diyet olan vegan beslenme şekli günümüzde yaygınlaşmasıyla
birlikte Dünya genelinde birçok etkinlikler arasında yer almaya başlamıştır. Bu etkinlikler arasında Vegan Festivalleri bulunmaktadır. Uluslararası vegan festivalleri Türkiye’de dahil olmak üzere toplam 29 ülkede yapılmaktadır. Türkiye’de vegan kişilerin düzenlediği VegFest Didim ve İstanbul illerinde yapılmıştır. Türkiye’nin ilk Vegan Festivali Didim ilçesinde 28-31 Mayıs 2019 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Hayvan Özgürlüğü ve Şiddetsizlik çalışmalarıyla “Yaşam Dolu Festival” unvanını almıştır.
Didim Vegfest vegan düşünce sistemi; hayvan özgürlüğünün yanı sıra diğer canlılar,
beden ve ruh sağlığı, ekoloji ve iklim üzerine farkındalığı sağlamayı hedeflemektedir.
Festivallerde vegan lezzetler olarak dünya mutfağından vegan sosisli sandviç, vegan
lahmacun, vegan kokoreç ve hayvansal gıda içermeyen yöresel mutfaklar bulunmaktadır. Didim VegFest kapsamında Türkiye’nin yöresel lezzetlerinden kabak çiçeği dolması, enginar ve zeytinyağlı yemekler tanıtılmaktadır.
Vegan Kişiler ve Beslenme Alışkanlıkları
Günümüzde vegan diyetlerinin on yıl öncesine göre daha kolay olmasının sebebi
ulaşılabilir gıdaların sayı ve farkındalığın artmasıyla çok yönlü hale gelmesidir. Dünya çapından vegan kişilerin sayısı henüz tam olarak belirlenememiştir. Fakat araştırmalar sonucunda özellikle zengin ülkelerde vegan kişilerin sayısının giderek
arttığı düşünülmektedir.
Vegan kişiler herhangi hayvansal gıda ile beslenmeyi reddederler. Sadece et değil
aynı zamanda hayvanlardan elde edilen süt, yumurta ve bal tüketmeden sadece bitkisel gıdalarla beslenmeyi alışkanlık haline getiren bir yaşam tarzını benimsemektedirler. Vegan kişilerin benimsedikleri beslenme şeklinde her türlü
meyve, sebze, fındık, tahıl ve bakliyat gibi gıdaları içeren birçok ürün bulunmaktadır.
Vegan yaşam hiçbir canlıya zarar vermeyen bir beslenme şekli olması nedeniyle,
vegan kişiler gıdaların yanı sıra mutfağın dışına çıkarak giysilerinden, kozmetik ve
temizlik ürünlerine kadar tüm hayatlarını etkisi altına alan bir yaşam tarzını
benimsemektedirler.
Veganlar hayvansal ürünleri tüketmedikleri gibi hayvanlardan elde edilen hiçbir
giyim eşyası ve kozmetik ürünlerini de kullanmazlar. Vegan beslenme şeklinin farklı
grupları bulunmaktadır. Beslenme biçimlerine göre kendilerini zenmakrobiyotik,
fruvitarianlar ve ravistler olarak tanımlayan kişiler temelde vegan beslenme biçimini
tercih etmekle birlikte farklılıklar barındırmaktadır. Bahsedilen vegan grupları aşağıda kısaca özetlenmiştir.
Zenmakrobiyotik Diyet: Makrobiyotik kelimesinin kökeni, Grekçe makro
(büyük) ve bios (hayat) kelimelerinin birleşiminden meydana gelmektedir.
Zenmakrobiyotik diyet sadece sebze, meyve, tahıl ve baklagillerden oluşmaktadır.
1900’lü yıllar arasında popüler olan Japon George Ohsawa tarafından geliştirilen
bu diyette amaç, besin çeşitleri içerisinde tahıla dayalı bir diyet uygulamaktır. Bu
beslenme şeklinde tahıllı besinlerin yanında tamamlayıcı besin olarak sebze ve
baklagiller tüketilmektedir.
Fruvitarianlar (Früsitistler): Bu beslenme tarzını benimseyen kişiler yedikleri
ürünlerin tekrar toprağa dönerek büyüme döngüsünün devamlılığına inandıkları
için sadece meyve, kabak, salatalık, biber gibi besinleri tüketmektedirler.
Ravistler: Bu diyeti uygulayan kişiler, besinlerin değeri kaybolmadan çiğ olarak
tüketmektedirler. Dolayısıyla, sebze ve meyveleri pişirmeden tüketen kişilerin
uyguladıkları beslenme şeklidir.
Vegan Nedir? Veganın Tarihsel Gelişimi
Veganlık, vejetaryen beslenmenin bir alt kategorisi olmasına rağmen ayrı ele
alınmaktadır. Hayvansal gıdaların tüketilmediği, yün, ipek, deri gibi hayvansal ürünlerin
kullanılmadığı bir yaşam biçimidir. Johansen gibi çeşitli yazarlar, veganizmin kökeninin Asya’dan geldiğini savunmaktadırlar. Vegan Derneği, 1944’de, İngiliz Vejetaryen
Topluluğu dergisinde, insan diyetinde hayvan ürünlerinin uygunluğu üzerine bir tartışma sonucunda ortaya çıkmıştır. The Vegan Society (2020)’e göre vegan; “Hayvanların gıda, giyim ya da herhangi başka bir amaçlarla maruz kaldıkları sömürü ve zulmün her türlüsünden (uygulanabilir olan en mümkün boyutlarda) kaçınan ve ayrıca insanlar tarafından, hayvanların ve çevrenin yararına, hayvan kullanımı içermeyen alternatiflerin geliştirilmesini ve kullanımını teşvik eden felsefe ve yaşam biçimidir. Veganlık, tamamen veya kısmen hayvanlardan üretilen tüm ürünlerin diyet terimlerinden çıkarılması” olarak tanımlanmaktadır.
Hayvan yetiştirmenin uygun şartlarda sağlanmaması ve hayvanlara eziyet
edilmesinden hoşnut olmayan kişiler tarafından ortaya çıkan “Hayvana Saygı” temelinde veganlık kültürü doğmuştur ve bu kültürü benimseyen kişiler arasında her yıl 1 Kasım tarihinde Dünya Vegan Günü kutlanmaktadır.
Veganlık tüm hayvansal ürünlerden kaçınarak sebze, meyve, kabuklu yemiş, baklagil ve tahıl gibi gıdaların tüketilmesidir. Veganlığın hayvan hakları ve çevresel hareketlerle yakından ilgili olmasına rağmen öncelikli olarak veganizmi yaymaya adamış sosyal hareket örgütleri bulunmaktadır. ABD’de vegan hareket organizasyonları ile yaklaşık olarak 1,7 milyon vegan kişi ve vegan dernek üyeleri bulunmaktadır.
Kültürel bir hareket olarak veganizmin, hayvan hakları ve çevrecilik hareketleri
gibi yeni toplumsal hareketler ile bağları bulunmaktadır. Toplumsal bir hareket olarak
veganlık, alternatif bir diyet seçimini oluşturmakta ve tüketicilerin kimliklerini
yansıtmaktadır.
Alternatif bir diyet olan vegan beslenme şekli günümüzde yaygınlaşmasıyla
birlikte Dünya genelinde birçok etkinlikler arasında yer almaya başlamıştır. Bu etkinlikler arasında Vegan Festivalleri bulunmaktadır. Uluslararası vegan festivalleri Türkiye’de dahil olmak üzere toplam 29 ülkede yapılmaktadır. Türkiye’de vegan kişilerin düzenlediği VegFest Didim ve İstanbul illerinde yapılmıştır. Türkiye’nin ilk Vegan Festivali Didim ilçesinde 28-31 Mayıs 2019 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Hayvan Özgürlüğü ve Şiddetsizlik çalışmalarıyla “Yaşam Dolu Festival” unvanını almıştır.
Didim Vegfest vegan düşünce sistemi; hayvan özgürlüğünün yanı sıra diğer canlılar,
beden ve ruh sağlığı, ekoloji ve iklim üzerine farkındalığı sağlamayı hedeflemektedir.
Festivallerde vegan lezzetler olarak dünya mutfağından vegan sosisli sandviç, vegan
lahmacun, vegan kokoreç ve hayvansal gıda içermeyen yöresel mutfaklar bulunmaktadır. Didim VegFest kapsamında Türkiye’nin yöresel lezzetlerinden kabak çiçeği dolması, enginar ve zeytinyağlı yemekler tanıtılmaktadır.
Vegan Kişiler ve Beslenme Alışkanlıkları
Günümüzde vegan diyetlerinin on yıl öncesine göre daha kolay olmasının sebebi
ulaşılabilir gıdaların sayı ve farkındalığın artmasıyla çok yönlü hale gelmesidir. Dünya çapından vegan kişilerin sayısı henüz tam olarak belirlenememiştir. Fakat araştırmalar sonucunda özellikle zengin ülkelerde vegan kişilerin sayısının giderek
arttığı düşünülmektedir.
Vegan kişiler herhangi hayvansal gıda ile beslenmeyi reddederler. Sadece et değil
aynı zamanda hayvanlardan elde edilen süt, yumurta ve bal tüketmeden sadece bitkisel gıdalarla beslenmeyi alışkanlık haline getiren bir yaşam tarzını benimsemektedirler. Vegan kişilerin benimsedikleri beslenme şeklinde her türlü
meyve, sebze, fındık, tahıl ve bakliyat gibi gıdaları içeren birçok ürün bulunmaktadır.
Vegan yaşam hiçbir canlıya zarar vermeyen bir beslenme şekli olması nedeniyle,
vegan kişiler gıdaların yanı sıra mutfağın dışına çıkarak giysilerinden, kozmetik ve
temizlik ürünlerine kadar tüm hayatlarını etkisi altına alan bir yaşam tarzını
benimsemektedirler.
Veganlar hayvansal ürünleri tüketmedikleri gibi hayvanlardan elde edilen hiçbir
giyim eşyası ve kozmetik ürünlerini de kullanmazlar. Vegan beslenme şeklinin farklı
grupları bulunmaktadır. Beslenme biçimlerine göre kendilerini zenmakrobiyotik,
fruvitarianlar ve ravistler olarak tanımlayan kişiler temelde vegan beslenme biçimini
tercih etmekle birlikte farklılıklar barındırmaktadır. Bahsedilen vegan grupları aşağıda kısaca özetlenmiştir.
Zenmakrobiyotik Diyet: Makrobiyotik kelimesinin kökeni, Grekçe makro
(büyük) ve bios (hayat) kelimelerinin birleşiminden meydana gelmektedir.
Zenmakrobiyotik diyet sadece sebze, meyve, tahıl ve baklagillerden oluşmaktadır.
1900’lü yıllar arasında popüler olan Japon George Ohsawa tarafından geliştirilen
bu diyette amaç, besin çeşitleri içerisinde tahıla dayalı bir diyet uygulamaktır. Bu
beslenme şeklinde tahıllı besinlerin yanında tamamlayıcı besin olarak sebze ve
baklagiller tüketilmektedir.
Fruvitarianlar (Früsitistler): Bu beslenme tarzını benimseyen kişiler yedikleri
ürünlerin tekrar toprağa dönerek büyüme döngüsünün devamlılığına inandıkları
için sadece meyve, kabak, salatalık, biber gibi besinleri tüketmektedirler.
Ravistler: Bu diyeti uygulayan kişiler, besinlerin değeri kaybolmadan çiğ olarak
tüketmektedirler. Dolayısıyla, sebze ve meyveleri pişirmeden tüketen kişilerin
uyguladıkları beslenme şeklidir.